فرآیند چاپ منسوجات در صنعت نساجی
چاپ روشی برای ایجاد طرح‌های جذاب از طریق اعمال رنگ بر روی پارچه در الگوهای مشخص است. این فرایند قسمتی از عملیات تر در صنعت نساجی است که پس از تکمیل اولیۀ پارچه یا پس از رنگرزی انجام می‌شود. برای انتقال رنگ و مواد شیمیایی به سطح پارچه روش‌های مختلف چاپ وجود دارد.
کلیات چاپ منسوجات شبیه به رنگرزی است با این تفاوت که در رنگرزی کل پارچه به صورت یکنواخت با یک رنگ پوشانده می‌شود، ولی در چاپ، یک یا چند رنگ فقط در قسمت‌های خاصی و در الگوهای مشخص و واضح روی پارچه اعمال می‌شود.
چاپ با ابزارهای مختلف انجام می‌شود و روش های مختلفی برای ایجاد طرح روی پارچه وجود دارد. روش انتخابی برای چاپ به تقاضای کاربر، نوع مواد، مقدار چاپ و کاربرد نهایی بستگی دارد. چند نمونه از انواع مختلف چاپ منسوجات در ادامه توضیح داده خواهد شد.
روش‌های متداول چاپ
۱- چاپ مهری
این یک روش چاپ سنتی است که توسط یک مهر ساخته
شده از چوب، لاستیک، اسفنج یا فلز به صورت نقش برجسته (معمولاً با استفاده از برش
لیزری یا با دست) شکل می‌گیرد. به این صورت که رنگ روی مهر اعمال می‌شود و آن را
با دست روی پارچه مهر می‌کنند. در این روش می‌توان طرح چاپ را چندین بار تکرار کرد
تا به یک الگو دست یافت.
۲- چاپ شابلون
برای این روش به یک قاب که پارچه مشبک ظریفی روی آن کشیده شده است، نیاز است. برای انجام چاپ، ابتدا قاب روی پارچه قرار می‌گیرد و الگوی مورد نظر یا به شکل شابلون روی قاب چسبانده می‌شود یا مستقیماً روی خود قاب توسط رزین مخصوص ایجاد می‌شود. سپس خمیر چاپ در قسمت بالایی قاب قرار ریخته شده و توسط کاردک به سمت پایین قاب کشیده می‌شود. با اینکار رنگ از پارچه توری عبور کرده و به طور یکنواخت روی پارچه زیری، در مناطقی که طرح قرار دارد پخش می‌شود. در این روش برای هر رنگی که در طرح وجود دارد، از یک صفحه مجزا استفاده می‌شود.
۳- چاپ غلتکی با غلتک حکاکی شده(چاپ مستقیم)
چاپ غلتکی حکاکی شده یک روش صنعتی برای چاپ‌های بزرگ است. غلتک‌های فلزی با الگوی مورد نظر حکاکی شده و رنگ توسط غلتک‌های دیگر روی غلتک حکاکی شده اعمال می‌شود. سپس غلتک روی پارچه قرار می‌گیرد و با حرکت طرح روی پارچه منتقل می‌شود. در این روش نیز مانند چاپ شابلون، برای هر رنگ یک غلتک لازم است. بنابراین این روش برای چاپ‌های کوتاه پارچه بسیار گران است، اما برای چاپ‌های بزرگ می‌تواند بسیار مقرون به صرفه باشد زیرا صدها متر پارچه در یک دقیقه قابل چاپ است.
۴- چاپ انتقالی (ترانسفر)
در چاپ ترانسفر طرح مورد نظر توسط رنگ‌های انتقالی روی کاغذ اعمال شده و سپس توسط حرارت به پارچه منتقل می‌شود. این کار را می‌توان با اتو هم انجام داد. این رنگ‌های انتقالی شیمیایی برای پارچه‌های مصنوعی مناسب‌تر هستند و روی آن‌ها عمق رنگی بهتری دارند.
۵- چاپ با کاغذ استنسیل(شابلون)
در این روش طرح روی شابلون‌ها از جنس کارت یا مقوا ایجاد می‌شوند. الگو برش داده شده و سپس رنگ با اسفنج یا برس در قسمت‌های بریده شده روی پارچه اعمال می‌شود. هر شابلون را می‌توان چندین بار استفاده کرد. امروزه بسیاری از شابلون‌ها با استفاده از ماشین‌های برش کامپیوتری برای دقت بیشتر نسبت به شابلون‌های برش دستی ساخته می‌شوند.
۶- چاپ شابلون روتاری
برای چاپ به روش شابلون روتاری از استوانه‌های فلزی استفاده می‌شود. به این صورت که پارچه تحت کشش یکنواخت به بخش چاپگر دستگاه وارد شده و از زیر صفحه چرخان عبور می‌کند. خمیر چاپ به طور خودکار از مخازن به داخل شابلون‌ها پمپ شده و طرح روی پارچه چاپ می‌شود. سپس پارچه به خشک‌کن منتقل می‌شود. در این روش نیز برای هر رنگ، از یک صفحه چرخشی جدا باید استفاده کرد.
۷- چاپ برداشت
چاپ برداشت معمولاً روی پارچه‌های رنگ شده انجام می‌شود. در این روش الگوها از طریق حذف رنگ از روی پارچه ایجاد می‌شوند، از این رو بیشتر برای پارچه‌های تیره کاربرد دارد. پارچه رنگ شده با استفاده از خمیر چاپ حاوی یکسری مواد خاص چاپ می‌شود، که در صورت قرار گرفتن در معرض بخار، رنگ زمینه را از بستر حذف می‌کند.
۸- چاپ مقاوم
چاپ مقاوم روشی دستی است و برای چاپ در حجم کم کاربرد دارد. در این روش خمیر چاپ شده از نفوذ رنگ به داخل پارچه در زمان رنگرزی جلوگیری می‌کند و قسمت‌های طرح زده شده پس از رنگرزی بدون رنگ باقی می‌مانند.
ترجمه: دپارتمان نساجی شرکت آرمان شیمی افروز
منبع:
سایت رسمی textileschool و textilelearner