پارچه ابریشم چیست؟ چگونه تولید میشود و خاستگاه آن کجاست؟
ابریشم هندی همیشه نمادی از زیبایی و ظرافت بوده است. این پارچه به خاطر لطافت، بافت و خاستگاه طبیعیاش شناخته میشود. در طول قرنها، در کشورهای مختلف و قارههای گوناگون، ابریشم به عنوان پارچهای لوکس در دنیای مد، پوشاک سنتی و حتی در صنعت دکوراسیون داخلی جایگاه ثابتی داشته است. اما در پسِ این محبوبیت و گستردگی، داستان ساخت آن، تاریخچهاش و همچنین ملاحظات اخلاقی و زیستمحیطی نهفته است. در این مقاله خواهید دانست که پارچه ابریشم چیست، چگونه تولید میشود، خاستگاه آن کجاست و چه چیزهایی آن را از دیگر منسوجات متمایز میکند.
پارچه ابریشم چیست؟
ابریشم یک الیاف کاملاً طبیعی است که از رشتههای ظریف پیلهای به دست میآید که توسط کرمهای ابریشم—بهویژه گونۀ Bombyx mori—ساخته میشود. با وجود آنکه سبک و لطیف است، از قویترین الیاف طبیعی نیز به شمار میرود. درخشش طبیعی ابریشم به دلیل ساختار منشوری سهضلعی فیبرهای آن است که نور را در زوایای مختلف منعکس میکند و همین ویژگی باعث میشود که ظاهر براق و لوکسی داشته باشد. این ویژگیها، ابریشم را هم از نظر قیمت و هم از نظر ارزش اخلاقی، در رده پارچههای لوکس قرار میدهد.
ابریشم غالباً در لباسهایی مانند پیراهن، شال، ساری و نیز در منسوجات خانگی مانند روتختی، روکش مبلمان و حتی بخیههای جراحی استفاده میشود. یکی از دلایل جذابیت آن، تنوع گسترده انواع ابریشم تولیدشده در مناطق مختلف هند است؛ از جمله ابریشم توت (Mulberry)، تاسار (Tussar), اری (Eri) و موگا (Muga) که هرکدام بافت، رنگ طبیعی و اهمیت فرهنگی خاص خود را دارند.
ابریشم چگونه تولید میشود؟
سفر ابریشم از نوغانداری (Sericulture) آغاز میشود؛ یعنی پرورش کنترلشده کرمهای ابریشم برای تولید پیلههای باکیفیت. این کرمها از برگ درخت توت تغذیه میکنند و پس از رسیدن به سن مشخص، مایعی پروتئینی به نام فیبروئین (Fibroin) ترشح میکنند که هنگام تماس با هوا سخت میشود. کرم این رشتههای ظریف را به دور خود میپیچد و بهتدریج پیلهای محافظ تشکیل میدهد. هر پیله تقریباً از یک رشته مداوم تشکیل شده که ممکن است چند صد متر طول داشته باشد.
برداشت پیلهها
برای حفظ طول رشتهها، پیلهها قبل از خروج پروانه در آب جوشانده میشوند. اگر پروانه از پیله خارج شود، رشتهها پاره و خرد میشوند. با این روش میتوان فیلامنتهای ابریشم را سالم و یکتکه استخراج کرد—فرایندی که طی دههها تکامل یافته است.
ریلینگ (Reeling) یا نخکشی
در این مرحله، پیله نرم شده و رشتههای آن بهآرامی باز میشود. چندین فیلامنت با یکدیگر تابیده میشوند تا نخ محکمتری تشکیل دهند. این نخ سپس به کمک دست یا ماشین بافته میشود تا پارچه ابریشم شکل بگیرد.
روشهای سنتی:
در بخشهایی از هند و چین، نخریسی و بافندگی دستی رایج است. این روشها پارچههایی با بافت و نامنظمیهای طبیعی تولید میکنند که همین ناهماهنگیها، زیبایی و شخصیت خاصی به پارچه میدهد. اما این کار زمانبر و نیازمند نیروی کار زیاد است.
روشهای مدرن:
در روشهای مدرن از دستگاههای خودکار برای نخریسی و بافندگی استفاده میشود که بازدهی را افزایش میدهد. اما سرعت بالا نگرانیهای محیطزیستی و اخلاقی ایجاد کرده است. به همین دلیل، شیوههای اخلاقمدارانهتری مانند ابریشم آهیمسا (Ahimsa Silk) یا «ابریشم صلح» رواج یافته که در آن، پیله تنها پس از خروج طبیعی پروانه برداشت میشود. این نوع ابریشم برای افرادی مناسب است که نمیخواهند اخلاق را فدای لوکس بودن کنند.
ابریشم از کجا میآید؟
خاستگاه ابریشم چین است و قدمت آن به ۵۰۰۰ سال پیش میرسد. طبق افسانهها، امپراتریس لِیزو زمانی که پیلهای در فنجان چای او افتاد، متوجه رشتههای درخشان آن شد و راز ابریشم را کشف کرد. چین بعدها صنعت ابریشم را توسعه داد و آن را به شدت محافظت میکرد. جذابیت این پارچه موجب شکلگیری مسیرهای تجاری عظیمی شد که بعدها جاده ابریشم نام گرفت و ابریشم را به خاورمیانه، اروپا و سایر نقاط جهان رساند.
هماکنون چین همچنان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده ابریشم است و هند در رتبه دوم قرار دارد. برزیل، تایلند و چند کشور دیگر نیز از تولیدکنندگان مهم هستند. هر کشور گونههای خاصی از ابریشم ارائه میدهد، اما ابریشم توت همچنان رایجترین و پرمصرفترین نوع است. آگاهی از خاستگاه ابریشم به خریدار اجازه میدهد ارزش هنر، فرهنگ و تاریخ نهفته در هر قطعه را بهتر درک کند.
ملاحظات زیستمحیطی و اخلاقی:
ابریشم مادهای طبیعی و زیستتخریبپذیر است، اما تولید آن میتواند اثرات محیطزیستی و اخلاقی سنگینی داشته باشد. کشت درخت توت نیازمند زمین، آب و منابع فراوان است و کشتار کرمهای ابریشم نیز موضوعی اخلاقی است که مورد بحث قرار دارد. این مسائل به رشد رویکردهای مسئولانهتر در تولید ابریشم منجر شده است. برندهای آگاه، شفافیت زنجیره تأمین، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، بازیافت آب و رعایت استانداردهای منصفانه کار را در اولویت قرار میدهند.
همچنین جایگزینهای ابریشم بدون ظلم نیز ظهور کردهاند؛ مانند ابریشم پوست پرتقال (Orange Fiber) که از ضایعات مرکبات ساخته میشود، و ابریشم عنکبوتی آزمایشگاهی که بدون آسیب به هیچ موجودی تولید میشود. این نوآوریها آینده منسوجات لوکس را دگرگون میکنند و میان زیبایی و اخلاق تعادل برقرار میسازند.
چگونه ابریشم واقعی را تشخیص دهیم؟
با محبوبیت زیاد ابریشم، نسخههای تقلبی مانند ریون و پلیاستر در بازار فراوان شدهاند. برای جلوگیری از پرداخت هزینه زیاد بابت پارچههای مصنوعی، باید بتوانید ابریشم واقعی را تشخیص دهید.
ویژگیهای ابریشم واقعی:
• لمس بسیار نرم و کمی گرم
• صدای خشخش لطیف هنگام مالش (معروف به صدای کرپ)
• درخشش چندبُعدی (نه براقیت تخت و یکنواخت مانند مواد مصنوعی)
آزمایش سوزاندن: ابریشم واقعی هنگام سوختن بوی موی سوخته میدهد و خاکستر پودری و نرم برجای میگذارد.
برچسبها نیز اهمیت دارند: لباسها و پارچههای باکیفیت معمولاً دارای برچسب «۱۰۰٪ ابریشم» یا نوع دقیق ابریشم هستند.
مراقبت صحیح برای دوام آن ضروری است: شستشوی دستی با شویندههای ملایم، خشککردن در سایه و نگهداری در پارچههای تنفسپذیر باعث میشود سالها سالم بماند.
نتیجهگیری:
ابریشم که در چین باستان کشف شد و تا امروز در مد و نساجی مدرن ادامه یافته، همچنان یکی از محبوبترین و جذابترین پارچههای لوکس جهان است. شناخت اینکه ابریشم چیست، چگونه ساخته میشود و از کجا میآید، به مصرفکننده کمک میکند ارزش واقعی این پارچه را درک کند.
چه یک طراح باشید، چه خریدار، هنرجو یا علاقهمند، آگاهی از سفر ابریشم—از کرم تا پارچه—به شما کمک میکند انتخابهای اخلاقیتر و پایدارتری داشته باشید. حمایت از تولید اخلاقی ابریشم و بررسی جایگزینهای بدون ظلم ثابت میکند که زیبایی میتواند بدون آسیب به اصول اخلاقی به دست آید.
منبع:
www.textilesresources.com
همکاری با آرمان شیمی افروز
شرکت آرمان شیمی افروز با سابقهای درخشان در تأمین و تولید مواد شیمیایی تخصصی نساجی، آماده ارائه خدمات مشاورهای، تأمین فرمولاسیون، و ارسال نمونه به تولیدکنندگان و پژوهشگران این صنعت است.
📞 برای دریافت اطلاعات بیشتر و سفارش نمونه، با ما تماس بگیرید.
🔗 مشاهده محصولات | تماس با ما