فرایند تکمیل در نساجی (بخش اول)
فرایند تکمیل شامل مجموعه‌ای از عملیات مکانیکی و شیمیایی است که با هدف بهبود خواص ظاهری، لمسی و عملکردی پارچه، پس از بافندگی و رنگرزی انجام می‌گیرد. بسته به نوع الیاف، ساختار پارچه و کاربرد نهایی آن، فرآیندهای مختلفی به‌کار گرفته می‌شوند.
✅ ۱. عملیات مکانیکی
عملیات مکانیکی به‌طور عمده بر فیزیک سطحی پارچه اثر می‌گذارند و شامل مراحل زیر هستند:
-
خشک‌کردن
-
کالندرینگ (calendaring): اتوکشی صنعتی پارچه با غلتک‌های داغ برای صاف یا براق کردن سطح
-
امباسینگ (embossing): ایجاد نقوش برجسته با الگوهای خاص
-
خارزنی و خاب‌دار کردن (raising & sueding): افزایش نرمی و ایجاد سطح پرزدار
-
شکل‌دهی و نقوش برجسته با فشرده‌سازی
✅ ۲. عملیات شیمیایی
این دسته از فرایندها بر پایه استفاده از مواد شیمیایی و پلیمری هستند، مانند:
-
آغشته‌سازی با آهار، نشاسته، دکسترین یا پلیمرهای دیگر
-
استفاده از نرم‌کننده‌ها، ضدچروک‌ها و تثبیت‌کننده‌ها
-
تثبیت رنگ و بهبود ثبات نوری و شستشویی
♨️ بخار دادن
بخار دادن (Steaming)، یکی از فرایندهای مهم در تثبیت ابعاد و کاهش چروک پارچه است. با استفاده از بخار در دمای کنترل‌شده و فشار پایین، تنش‌های داخلی الیاف آزاد شده و سطحی صاف و یکنواخت حاصل می‌شود.
ویژگی‌ها:
-
مناسب برای پارچه‌های پرزدار مانند مخمل (برخلاف اتو، پرز را نمی‌خواباند)
-
حفظ ظاهر لوکس و بافت لطیف پارچه‌های حساس مثل ابریشم و ساتن
-
عدم اعمال فشار مکانیکی مستقیم
🛠️ فرایندهای کلیدی تکمیل
۱. سنفورایزینگ (Sanforizing)
تثبیت ابعادی پارچه با بخار و درام‌های بخاردار. این روش مانع از آبرفت و جمع‌شدگی پارچه پس از شستشو می‌شود.
۲. استنتر (Stenter)
پارچه روی زنجیری با گیره‌های کناری کشیده شده و از تونل حرارتی عبور داده می‌شود تا به ثبات ابعادی و یکنواختی رنگ برسد.
۳. کالندرینگ
اتوکشی صنعتی پارچه با غلتک‌های گرم و صیقلی، برای اهدافی مانند:
-
صاف و براق کردن سطح
-
ایجاد طرح‌های خاص مثل کرپ یا بافت چرمی
-
تولید لمینیت‌ها برای کاربردهای صنعتی
۴. امباسینگ
با استفاده از غلتک‌های طرح‌دار و حرارت، طرح‌های برجسته روی پارچه یا لمینیت ایجاد می‌شود. این فرایند در تولید پارچه‌های تزئینی و پوشش‌های خاص (رومیزی، بالشتک) بسیار کاربرد دارد.
۵. کاربینگ
تکمیل اولیه برای پارچه‌های خام یا رنگ‌شده به منظور افزایش ثبات و جلوگیری از چروک. در این روش از روکش‌های سیلیکونی نیز استفاده می‌شود.
۶. سوراخ‌کاری و برش دادن
برای بهبود ریزش و نرمی منسوجات بی‌بافت که ذاتاً خشک و سفت هستند.
سوراخ‌کاری (Artos method)
با استفاده از سوزن‌های گرم در لایه‌های پلیمری پیوندی، سوراخ‌هایی برای افزایش نرمی و قابلیت تنفس ایجاد می‌شود.
برش دادن (Slitting – Breveteam method)
ایجاد شکاف‌های منظم با تیغه‌های چرخان برای افزایش انعطاف‌پذیری پارچه بدون کاهش مقاومت آن.