مقدمه

تخریب محیط زیست و گرمایش جهانی ناشی از آن دو مورد از مهم ترین تهدیدها برای گونه‌های زنده روی زمین هستند. صنعتی شدن مهم‌ترین عامل ایجاد این مشکل است. شروع استفاده از الیاف سازگار با محیط زیست در تولید منسوجات زیست محیطی کمک بسیاری به کنترل این شرایط می‌کند. در این مقاله لیستی از الیاف دوستدار محیط زیست را به همراه کاربردهای آن‌ها به شما خواهیم گفت.

لیست الیاف دوستدار محیط زیست:

ü     الیاف بامبو

ü     الیاف موز

ü     الیاف کنف

ü     الیاف لایوسل

ü     الیاف رامی

ü     الیاف ذرت

ü     الیاف کتان

ü     الیاف جوت

ü     پنبه ارگانیک

ü     پنبه رنگ شده

ü     پشم ارگانیک

ü     الیاف آلجینات

ü     پلی لاکتیک اسید

۱.     الیاف بامبو(Bamboo Fiber)

بامبو لیفی بر پایۀ لینگو-سلولز است. ترکیب شیمیایی و خواص الیاف بامبو مشابه سایر الیاف ساقه‌ای مانند جوت، کتان است.  شامل (70-74)٪ سلولز ، (12-14)٪ همی سلولز ، (10-12)٪ لیگنین ، مواد استخراجی مانند پروتئین، پکتین و (2-3)٪ موم است. بامبو یک مادۀ نساجی زیست تخریب پذیر بازسازی شده از سلولز طبیعی است که دوستدار محیط زیست نیز هست. این لیف نه تنها دارای خواص پایداری است بلکه دارای خواص ضد باکتریایی و محافظتی در برابر اشعه ماوراء بنفش نیز هست که آن را به یک مادۀ نساجی منحصر به فرد سازگار با محیط زیست در قرن بیست و یکم تبدیل کرده است. الیاف بامبو به دلیل استحکام کششی بالا، دوام و پایداری خوبی که دارند  نه تنها در منسوجات معمولی بلکه در منسوجات فنی نیز به عنوان یک ماده کامپوزیت استفاده می‌شوند.

کاربردهای الیاف بامبو

از الیاف بامبو برای تشکیل جوراب، زیرپوش، تی شرت، لباس شنا، روکش لباس شنا، حوله، لباس خواب، ماسک صورت، نوار بهداشتی، ملحفه، بالش، پوشک بچه، جلیقه ضد گلوله و رومیزی، پرده و تشک استفاده می‌شود. به دلیل مقاومت الیاف بامبو در برابر اشعه ماوراء بنفش، برای تولید پوشاک زنان باردار و کودکان نیز می‌توان از آن‌ها استفاده نمود.

۲.     الیاف موز(Banana Fibre)

این یک واقعیت آشکار است که موز یکی از قدیمی ترین گیاهان کشت شده در جهان است. تقریباً 70 میلیون تن موز هر ساله توسط مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان تولید می‌شود. در حال حاضر الیاف موز به عنوان ضایعات کشت موز به حساب می‌آید، بنابراین بدون هیچ هزینه اضافی می‌توان این الیاف را برای مصارف صنعتی تهیه کرد.

گیاه موز نه تنها میوه خوشمزه‌ای دارد  بلکه الیاف مناسبی را نیز برای کاربردهای نساجی فراهم می‌کند. الیاف پس از برداشت میوه به دست می‌آید. تکه‌های کوچک از تنۀ گیاه موز برای استخراج مکانیکی الیاف و سپس سفیدگری و خشک شدن، تحت فرآیند نرم شدن قرار می‌گیرند. الیاف به دست آمده ظاهری شبیه به ابریشم دارد که به عنوان نخ الیاف ابریشمی موز رایج شده است. در گذشته نزدیک، الیاف موز کاربرد بسیار محدودی برای ساخت اقلامی مانند طناب، حصیر و برخی مواد کامپوزیتی داشت. با افزایش آگاهی زیست محیطی و اهمیت پارچه‌های سازگار با محیط زیست، این پارچه در زمینه‌های دیگری مانند پوشاک و اثاثیه منزل نیز کاربرد پیدا کرد.

۳.     الیاف کنف(Hemp Fiber)

الیاف کنف یکی از اعضای مهم و پرکاربرد خانواده الیاف طبیعی ساقه‌ای است که از یکی از گونه‌های گیاه شاهدانه به دست می‌آید. این الیاف با بیشترین پتانسیلی کهبه عنوان  دوستدار محیط زیست دارند  به سرعت و متراکم رشد می کنند و رشد علف‌های هرز را غیرممکن می‌کند به همین دلیل به هیچ آفت‌کش یا علف‌کشی نیاز نداریم. الیاف کنف نسبت به الیاف پنبه پایدارتر، مستحکم‌تر، جاذب‌تر هستند همچنین مقاومت خوبی نیز در برابر کپک و مواد تر دارند. سی نوع الیاف کنف وجود دارد. این گیاه بلند با الیاف چوبی طبیعی است. همه این گونه‌ها از نظر ظاهر و خواص کلی شبیه به یکدیگر هستند، اما فقط آنهایی که دارای الیاف با استحکام کششی، ظرافت و درخشندگی بالایی هستند ارزش تجاری شدن را دارند.

۴.     الیاف لایوسل(Lyocell Fiber)

این الیاف از خمیر چوب زیست تخریب پذیر از طریق فرآیندهایی بدون استفاده از مواد شیمیایی تولید می‌شوند. حلال های غیر سمی در تولید آن استفاده شده و  سپس بازیافت می‌شود همچنین می‌توان آن را با الیاف دیگر برای ایجاد پارچه هایی مانند SeaCell (لیوسل و جلبک دریایی) و Hempcel (Lyocell و Hemp) ترکیب کرد.

لایوسل یک لیف پایدار با ویژگی‌هایی بهتر از پنبه یا کتان است. تولید لایوسل نسبت به پنبه یا ابریشم مصنوعی هزینه‌بر تر است، اما در بسیاری از اقلام روزمره گنجانده شده است. الیاف استیپل(منقطع) در اقلام متنوعی از پوشاک مانند جین، لباس زیر، سایر لباس‌های غیررسمی و حوله‌ها استفاده می‌شود. الیاف فیلامنت(ممتد) در مواردی که ظاهر ابریشمی‌تری دارند مانند لباس‌های زنانه و پیراهن‌های مردانه، استفاده می شوند. الیاف لایوسل را می‌توان با انواع الیاف دیگر مانند ابریشم، پنبه، ابریشم مصنوعی، پلی استر، کتان، نایلون و پشم ترکیب کرد. لایوسل در پوشاک، مبلمان منزل، منسوجات فنی و منسوجات بی‌بافت هم کاربرد دارد.

۵.     الیاف رامی (Ramie Fibre)

رامی یکی از الیاف مهم سازگار با محیط زیست است. این لیف بسیار قوی و بادوام بوده و هشت برابر پنبه و حتی بیشتر از آن در هنگام خیس شدن افزایش استحکام دارد. رامی یک گیاه گلدار است که می‌توان آن را تا شش بار در سال بعد از شروع شکوفه دادن گل‌ها برداشت کرد، در این زمان الیاف گیاه برای ریسندگی گرفته می‌شود. رامی در برابر باکتری، کپک  و همچنین نور، پوسیدگی و حمله حشرات مقاوم است. آفت کش‌ها و علف‌کش‌ها برای رشد سالم ای گیاه ضروری هستند.

الیاف رامی در پوشاک مردانه و زنانه، صنایع کاغذ سازی، لوازم بسته بندی، فرش، نخ خیاطی صنعتی، تورهای ماهیگیری، صنعت فیلتراسیون ، اثاثیۀ منزل، لولۀ شلنگ آتش نشانی و پارچۀ چتر نجات استفاده می‌شوند.

۶.     الیاف ذرت (Corn Fibre)

ساخت پلیمر از الیاف ذرت شامل فرآیند تخمیر، تقطیر و پلیمریزاسیون قند ساده گیاهی (دکستروز ذرت) در مقیاس صنعتی است. ابتدا قندها تخمیر می‌شوند. پس از تخمیر، محصولات به یک پلیمر با کارایی بالا به نام پلی لاکتید تبدیل می‌شوند که می‌تواند ریسیده شود و به الیاف ذرت تبدیل شوند. تولید و استفاده از الیاف ذرت باعث آلودگی کمتر و گازهای گلخانه‌ای کمتر می‌شود.

الیاف ذرت را می‌توان هم به صورت پارچه‌های بافته شده و هم به صورت بی‌بافت استفاده کرد.

دیگر کاربردهای الیاف ذرت:

پوشاک ورزشی، تیشرت های اسپرت، خاب قالی، شلوار جین، پیراهن، شلوار، لحاف، ژاکت، جوراب و غیره.

منسوجات خانگی مانند پتو، فرش، بالش، لحاف، تشک، پرده و غیره.

منسوجات بی‌بافت بهداشتی و پوشک بچه

کاربردهای صنعتی ژئو تکستایل‌ها، منسوجات کشاورزی و غیره

۷.     الیاف لنپور ( Lenpur Fibre)

این پارچه زیست تخریب پذیر "نرمی‌ای همچون ابریشم، زیردستی شبیه به کشمیر دارد و مانند کتان سبک است."این الیاف از تکه‌های درخت کاج سفید بدست می‌آیند. لنپور به دلیل نرمی، ظرفیت جذب بالا ، توانایی رهاسازی رطوبت و تحمل دماهایی با رنج بالا، در میان دیگر الیاف سلولزی متمایز است و شما را در تابستان خنک‌تر و در زمستان گرم‌تر نگه می‌دارد. الیاف و نخ لنپور به دلایل مختلفی شایسته لقب «دوستدار محیط زیست» هستند. مهم‌تر از همه اینکه چرخۀ تولید این الیاف برای محیط زیست مضر نیست. برای تولید تنها بخش‌های خاصی از درخت گزینش و سپس انتخاب می‌شوند. برداشت همزمان با برش معمولی انجام می‌شود. این چیزی است که لنپور را به عنوان محصولی ارزشمند و منحصر به فرد متمایز کرده است.

-         لیف لنپور "خود مرسیزه" است، به این معنی که بدون هیچ گونه آماده سازی یا فرایند قبلی، رنگ را به خوبی جذب می‌کند. (بازده رنگ 10 تا 20 درصد بیشتر از الیاف مصنوعی است).

-         لنپور به کاهش رگه‌های رنگ کمک می‌کند و پس از رنگرزی نرم‌تر می‌شود.

-         لنپور یک فیبر سلولزی فوق العاده خالص (۹۹.۸ درصد خالص) و زیست تخریب پذیر است.

لنپور در لباس، لباس زیر، جوراب و لوازم خانگی استفاده می‌شود و گفته می‌شود که دارای خاصیت تنظیم کنندگی حرارت، از بین برنده بو و جاذب است. در لباس‌های بافتنی نازک و متوسط، لباس زیر، جوراب، منسوجات فنی، پارچه های مبلمان و لباس‌های بدون درز استفاده می‌شود.

۸.     الیاف سیسل(Seacell Fiber)

این الیاف از خمیر چوب و خزۀ دریایی (جلبک) بدست می‌آید. این ماده با انتشار خواص محافظتی و ضد التهابی خود در پوست فعال می‌شود و در عین حال متابولیسم را نیز افزایش می‌دهد. انگار لباس‌ها زندگی خودشان را دارند! واقعا جالب است. لباس‌هایی که حاوی ذرات لیفی جلبک دریایی میکروسکوپی هستند به بازسازی سلولی کمک می‌کنند.

این الیاف سریعتر از پنبه عرق را جذب می‌کنند و دارای خاصیت ضد میکروبی، ضد باکتریایی و کاهش بو هستند.

از جمله کاربردهای آن‌ها می‌توان به منسوجات خانگی مانند ملحفه، بالش و پتو، لباس خواب و لباس زیر

، لباس ورزشی، لباس‌های راحتی و لباس کودک و نوزاد اشاره کرد.

۹.     جوت(Jute Fibre)

جوت یک لیف بلند، نرم و براق است که می‌توان آن را با ریسندگی به نخ‌های ضخیم و محکم تبدیل کرد. الیاف جوت عمدتاً از مواد گیاهی سلولز و لیگنین تشکیل شده‌اند. الیاف جوت به الیاف طلایی نیز معروف هستند. الیاف طلایی به دلیل ویژگی زیست تخریب پذیری که دارد در سراسر جهان محبوبیت زیادی به دست آورده است.

خواص الیاف جوت:

-         100% قابل بازیافت و زیست تخریب پذیر بوده و در نتیجه سازگار با محیط زیست است.

-         این فیبر طبیعی  درخششی طلایی و ابریشم مانند دارد.

-         پس از پنبه، دومین لیف گیاهی مهم و پر کشت است.

-         دارای استحکام کششی بالا با قابلیت ارتجاعی کم است که به ساخت نخ و پارچه‌های صنعتی با بهترین کیفیت برای بسته بندی کمک می‌کند.

-         این الیاف طبیعی بسیار پرکاربرد در مواد خام برای بسته بندی، منسوجات، بخش های غیر نساجی و کشاورزی استفاده می‌شود.

-         ساقۀ جوت دارای حجم بسیار بالایی از سلولز است که می‌تواند ظرف 4-6 ماه تهیه شود و از این رو می‌تواند جنگل را نجات دهد و نیاز به منابع چوبی پایدار را براورده کند.

-         الیاف جوت دارای برخی خواص فیزیکی منحصر به فرد مانند استحکام بالا، حجیم بودن، عایق صدا و حرارت بودن، هدایت حرارتی کم، خاصیت آنتی استاتیک و غیره است.

الیاف جوت برای تولید فرش، پوشاک، کامپوزیت، اثاثه یا لوازم داخلی، تابلوهای رنگی تزئینی استفاده می‌شود. پارچه‌های جوت بی‌بافت در منسوجات پزشکی، کشاورزی، محافظتی، عمرانی و بسیاری دیگر کاربرد دارد.

۱۰. الیاف گزنه(Nettle Fibre)

الیاف گزنه از ساقه گیاه گزنه بدست می‌آید. به این ترتیب که ابتدا چمن خشک می‌شود و پس از پوست کندن سطح بیرونی، الیاف آن استخراج می‌شود، سپس در آب جوشانده شده و در نهایت الیاف به طور مداوم کوبیده می‌شوند. پارچۀ گزنه برای پوشیدن کاملاً ایمن است و در واقع یک پارچه بسیار لوکس و پایدار است.

خواص فیبر گزنه:

-         ظریف‌تر از کنف است.

-         سازگاری بیشتری با محیط زیست نسبت به پنبه دارد.

-         استحکام کششی خوب و  قابل توجه

-         - ظرافت خوبی دارد.

-         نرم و ابریشمی برای پوشیدن

-         ضد کپک

-         ضد میکروب

-         به طور طبیعی ضد حریق است.

-         پایدار است.

کاربردهای لیف گزنه:

-         از آن نخ‌های قوی سفید رنگ برای خطوط ماهیگیری و ساخت تور تولید می‌کنند.

-         استفاده در انواع طناب

-         تولید کاغذهای پارچه‌ای

-         در بسیاری از خانه‌های مد ایتالیایی از این الیاف استفاده می‌شود.

-         استفاده به عنوان آستر یونیفورم‌های سربازان آلمانی در طول جنگ جهانی اول.

-         استفاده در شلوارهای جین، انواع کت، پیراهن و لباس

نتیجه

الیاف سازگار با محیط زیست به طور فزاینده‌ای محبوب شده‌اند که دلیل اصلی آن سازگاری با محیط زیست و پایداری خوب آن‌ها است. این الیاف با خواص ذاتی عالی خود طیف گسترده ای از کاربردها را ارائه می‌دهند.

ترجمه: دپارتمان نساجی آرمان شیمی افروز

مرجع: textilelearner.com