فرایند تکمیل نساجی(قسمت دوم)

در مطالب قبل دربارۀ چند روش تکمیلی معمول در فرایند تولید منسوجات صحبت کردیم در این پست نیز به ادامۀ روش های تکمیلی می‌پردازیم.

تکمیل ضد چروک[1]

برای ایجاد اثر ضد چروک معمولاً می‌توان از ملامین فرمالدهید ، اوره فرمالدهید و دی متیلول دی هیدروکسی اتیلن اوره (DMDHEU) ، بوتان تترا کربوکسیلیک اسید (BTCA) و غیره استفاده کرد. در دمای بسیار بالا، این مواد با سلولز واکنش داده و اثر ضد چروک دائمی ایجاد می‌شود.

روش معمول پد کردن با DMDHEUو کاتالیست: خشک کردن تحت دمای 90-100 درجۀ سانتی گراد به مدت 5 دقیقه- پخت در دمای 140-150 درجۀ سانتی گراد به مدت 3-5 دقیقه

از روش زیر می‌توان استفاده کرد:

DMDHEU: 75 گرم بر لیتر

پلی وینیل استات: 20 گرم بر لیتر

آمونیوم سولفات یا منیزیم کلراید: 10 گرم بر لیتر

سدیم پربورات: 0.3 گرم بر لیتر

پارچه با محلول فوق آغشته و پد شده، سپس تحت دمای 100 درجۀ سانتیگراد خشک و در دمای 160 درجۀ سانتیگراد به مدت 3 دقیقه عملیات پخت انجام می‌شود. عملیات پخت می‌تواند در استنتر یا محفظۀ پخت انجام شود.

تکمیل ضد الکتریسیته ساکن

الکتریسیتۀ ساکن در منسوجات بی بافت تولید شده از الیاف مصنوعی، به دلیل عدم وجود رطوبت بازیافته و رسانایی بوجود می‌آید. الکتریسیتۀ ساکن می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی از قبیل درگیری و کشیدگی در حین فرایند ، چسبیدن لباس به بدن ، تخلیۀ خطرناک الکتریسیتۀ ساکن در اتمسفرهای منفجره و تمایل به جذب گرد و غبار موجود در هوا در حین فرایند و استفادۀ نهایی از منسوج، شود.

آنتی استاتیک ها به سه روش اساسی کار میکنند. این مواد باعث بهبود رسانایی الیاف شده، سطح الیاف را با لایه‌ای نازک از موادی که قابلیت جذب رطوبت را دارند، می‌پوشانند و پارچه را به گونه ای تکمیل می‌کنند که ،بار مخالف بار سطحی الیاف روی پارچه جمع شده و درنتیجه الکتریسیته ساکن خنثی شود. مواد ضد الکتریسیته ساکن می‌توانند پایدار یا غیرپایدار باشند.

نمونه‌ای از مواد آنتی استاتیک بادوام، بخار فلزات ته نشین شده، کربن فعال یا ذرات فلزی به کار برده شده در بیندرها، پلی‌آمین ها، آمین های پلی اتوکسیله، نمک‌های آمونیوم و نمک‌های کربوکسیلیک هستند. آنتی استاتیک‌های با اثر موقت یا ناپایدار معمولاً از نمک‌های غیر آلی یا آلی یا مواد آلی جاذب رطوبت تشکیل شده‌اند. نمونه‌هایی از نمک های آمونیوم چهارظرفیتی، ایمیدازول ها (imidazoles) و آمیدهای چرب هستند که جزء کاتیون ها محسوب می‌شوند. مواد آنتی استاتیک آنیونی شامل استرهای فسفات، سولفونات ها، سولفات ها و فسفونات ها می‌شوند. گلیکول ها، اسیدهای چرب اتوکسیله، الکل های چرب اتوکسیله و استر اسیدهای چرب سوربیتان، نمونه هایی از مواد آنتی استاتیک غیریونی هستند.

تکمیل ضدمیکروب

این مواد به منظور کنترل مقدار باکتری ها ، قارچ ها ، جلبک ها و ویروس های موجود در بستر منسوجات استفاده می‌شوند. این روش تکمیلی معمولاً از تخریب بیولوژیکی منسوج یا رشد ارگانیسم های نامطلوب جلوگیری می‌کند.

موادی که برای تکمیل ضدمیکروبی استفاده می‌شوند به شکل گسترده‌ای طبقه بندی می‌شوند، اما عموما یا ثابت هستند یا قابل شستشو. مواد ضد میکروب ثابت،پایدار هستند اما مواد تکمیلی قابل شستشو ممکن است از طریق مهاجرت، حلالیت یا ساییدگی به محیط اطراف منتقل شوند. یک لیست کلی از موادی که برای تکمیل ضدمیکروبی منسوجات استفاده می‌شوند عبارت است از: الکل ها مانند ایزوپروپانول و پروپیلن گلیکول، هالوژن هایی از قبیل کلر، هیپوکلریت،ید، ان کلرامین و هگزاکلروفرن، فلزاتی مانند نیترات جیوه، کلریت جیوه و کلریت قلع، پراکسیدهای مختلف، ترکیبات آمونیوم چهار تایی فنل، مشتقات روغن کاج، آلدهیدها و استرهای اسید فسفریک. برای جلوگیری از غیرفعال شدن، از بین رفتن دوام و یا پوشانده شدن مواد فعال با سایر مواد، باید در استفاده از این ترکیبات دقت کرد.

مواد روان کننده[2]

عوامل روان‌کننده یا لیز کننده معمولا به عنوان عوامل کمکی به منظور بهبود قابلیت کشش و فرایندپذیری منسوجات بی‌بافت به کار برده می‌شوند. این مواد همچنین برای بهبود فرایندهای خیاطی ، لحاف دوزی، موکت بافی یا سایر فرایندهایی که با نفوذ سوزن به داخل پارچه انجام می‌شود، استفاده می‌شوند. روان کننده‌ها تاثیری همانند نرمکن‌ها دارند، با این تفاوت که اصطکاک الیاف را به طور ویژه‌ای کاهش می‌‌دهند. مواد شیمیایی رایج شامل روغن‌های سولفونات، امولسیون‌های روغن، سیلیکون‌ها، استرها، دیسپرسیون پلی اتیلن و صابون‌های اسید چرب هستند. از مواد سطح فعال نیز ممکن است استفاده شود. باید توجه شود که این فرایند می‌بایست به گونه‌ای انجام شود که کاهش استحکام بیش از حد منسوج اتفاق نیفتد.

تکمیل با استفاده از مواد جاذب اشعۀ فرابنفش و تثبیت کننده های پلیمری

نورفرا بنفش می‌تواند آسیب‌های زیادی به پلیمرها برساند که منجر به تجزیۀ نوری، زرد شدن، کاهش استحکام و محو شدن رنگ‌ها شود. این آسیب به طور کلی به دلیل تشکیل رادیکال‌های آزاد مخرب در پلیمر است. این فرایند تکمیل می‌تواند با ایجاد پوششی بر الیاف، جذب نور فرابنفش یا سردکردن سریع رادیکال‌های آزاد از منسوج محافظت کند. سه دستۀ اصلی محصولات مورد استفاده عبارتند از: بنزوتریازول‌های جایگزین، بنزوفنون‌ها که جاذب اشعه ماورا بنفش هستند و آمین‌های بازدارنده که عامل واکنش دهندۀ رادیکال‌های آزاد هستند. از این مواد می‌توان در حمام رنگ استفاده کرد یا اینکه آن‌ها را به پلیمرها اضافه کرد.

بایندرهای ترموپلاستیک، رزین و پلیمرهای امولسیونی

بایندرها و رزین ها به طور گسترده‌ای در تکمیل منسوجات بی‌بافت به منظور ایجاد استحکام، کنترل سختی، افزودن قابلیت شکل پذیری یا قابلیت پلیسه کاری ، قابلیت پایدار مقاومت در برابر شعله، رنگ ، کاهش پرزها و کنترل جمع شدگی استفاده می‌شوند. این مواد در معرض گرما، نرم شده و با خنک کردن به حالت اولیۀ خود باز می‌گردند از این رو قابلیت کنترل و تنظیم دارند. به پلیمرهای امولسیونی لاتکس نیز گفته می‌شود. عموما بایندرها، رزین‌ها و پلیمرها شامل اکریلیک، pvc، پلی اکریلیک اسید، یورتان ها، نشاسته، وینیل استات و غیره هستند.

رزین‌های حرارتی و عوامل ایجادکنندۀ اتصال عرضی[3]

این مواد برای تولید منسوجات مقاوم در برابر چروک یا منسوجات با اتوی همیشگی، استفاده می‌شوند. همچنین برای اتصال عرضی سلولز به منظور مقاومت در برابر چروک شدن، بایندرها یا ایجادکننده‌های اتصال عرضی، برای دوام شستشو و مقاومت در برابر حلال نیز کاربرد دارند. این تکنولوژی بر اساس قابلیت فرمالدهید در واکنش با رزین های سلولزی و نیتروژن است. مهمترین نوع رزین‌ها شامل: ملامین فرمالدهید ، اوره فرمالدهید و دی متیل اتیلن اوره است. این واکنش معمولاً توسط اسیدهایی مانند اسیدهای لوری برونشتد (Lowry-Bronsted) یا اسیدهای لوویس (Lewis)کاتالیز می‌شود. این روش مشکلانی از قبیل تولید فرمالدهید، از دست دادن کشش ، تغییر رنگ و بوی آمین دارد.

تکمیل نرم کردن منسوجات[4]

برای ایجاد نرمی، لطافت و انعطاف پذیری، استفاده از عوامل نرم‌کننده ضروری است.نرمکن‌ها بر اساس ماهیت یونی به صورت زیر دسته بندی می‌شوند.

نرم کننده‌های آنیونی

نرم کننده‌های کاتیونی

نرم کننده‌های آمفوتریک

نرم کننده‌های غیریونی

نرم کننده‌های کاتیونی بیشترین کاربرد را دارند زیرا اکثر منسوجات ماهیت آنیونی دارند، بنابراین کشش مناسبی بین نرم کننده‌های کاتیونی و الیاف نساجی ایجاد می‌شود.

در انجام این تکمیل می‌توان از دستورالعمل زیر استفاده کرد:

باسوسافتBasosoft)) 8 کیلوگرم

گلیسیرین ۱ کیلوگرم

آب در صورت نیاز

سرعت دستگاه استنتر ۴۵ تا ۶۰ متر در دقیقه

دما در اتاقک های مختلف استنتر m/c