شست‌وشوی پارچۀ جین
"شلوار جین آبی" در دهۀ 1870 به عنوان لباس کار برای معدنچی‌ها و گاوچرا‌‌ن‌ها تولید شد، از آن به بعد این لباس نمادین تبدیل به یکی از لباس‌های محبوب عموم مردم در سراسر جهان شد. شلوارهای جین با تنوع و ظواهر جذاب و گوناگون، متناسب با سلیقه و مدهای مختلف تولید می‌شوند. بخش مهمی از جذابیت جین ظاهر کهنه نما و فرسوده، در عین حال قابل استفاده بودن، آنها است. فرایند شست‌وشو باعث بهبود خواص پایداری لباس‌های جین رنگ شده با ایندیگو می‌شود، همچنین با تغییر در روند شست‌وشو می‌توان به مدهای مختلفی دست یافت.
در این متن نحوۀ فرایند شست‌وشوی پوشاک جین را توضیح خواهیم
داد و پارامترهای مرتبط را که باید در تولید جین و فرایندهای بعدی شست‌وشو کنترل
شوند برجسته می‌کنیم.
فرآیندهای شست‌وشو تأثیرات
زیر را روی لباس‌های جین می‌گذارند:
ظاهر / تغییر رنگ
نرم شدن
ثبات ابعادی
زیردست متفاوت
میزان تاثیرات فوق
وابسته به شرایط از جمله زمان ، دما ، نسبت محلول و مواد شیمیایی استفاده شده در
حمام شست‌وشو است.
مراحل شست‌وشوی جین
شست‌وشوی جین یک فرآیند
متوالی و شامل مراحل زیادی است. برخی از مراحل عمدۀ مورد بحث در اینجا عبارت‌اند
از:
1. عملیات
پیش فرایند
2.شست‌وشو
3. رنگرزی بسیار جزئی
منسوجات جهت سفیدگری آنها و رنگرزی
4. نرم کردن
عملیات پیش فرایند
این فرآیند اولین و مهم‌ترین بخش شست‌وشوی جین است که شامل موارد زیر است:
1. حذف ناخالصی ها
2.
زدودن آهار
3.
کاهش احتمال چین خوردگی
1.
حذف ناخالصی‌ها
.ناخالصی‌های حاصل از مراحل تولید پارچه یا لباس می‌توانند بر پایۀ روغن یا مواد شیمیایی باشند. این مواد می‌توانند در طی مراحل شست‌وشو باعث ایجاد مشکلاتی شوند، از این رو از سطح پارچه زدوده می‌شوند
2. زدودن آهار
.در طی این مرحله ،آهار زده شده به نخ‌ها برای بافندگی، جهت فرایند پذیری بیشتر زدوده می‌شود
3. کاهش احتمال چین خوردگی
از
عوامل ضد چین برای جلوگیری از چین خوردگی که می‌تواند به دلیل پارامترهای دستگاه
مانند سرعت چرخش ، واکنش‌های شیمیایی ، تولید پارچه و نگهداری ایجاد شود، استفاده
می‌شود.
انواع
مختلف شست‌وشوی جین
پس
از عملیات پیش فرایند ، لباس‌های جین ممکن است تحت انواع شست‌وشو قرار گیرند. برخی از انواع معمول روش‌های
شست‌وشو عبارت‌اند از:
1.
سنگ شویی
2.
اسید شویی
3.
شستن با آب
4.
شست‌وشوی آنزیمی
5.
شست‌وشوی سفیدگری
شست‌وشوی
آنزیمی
جین
از پنبه و درنتیجه از سلولز تشکیل شده است. می‌توان از سلولازها برای ایجاد ظاهرکهنه
یا سنگشور پارچۀ جین استفاده نمود. آنزیم ها به دلیل
تنوعی که در ظاهرجین می‌توانند ایجاد کنند، قابلیت‌های زیادی را در تکمیل پارچه‌های جین بوجود آورده‌اند. به عنوان مثال ، این امکان وجود دارد که بدون آسیب به
پارچه، رنگ بیشتری از جین را محو کرد. سلولازها آنزیم‌هایی هستند که به طور معمول در
شست‌وشوی آنزیمی استفاده می‌شوند. همانطور که از نام آنها پیداست ، سلولز را تخریب
می‌کنند.
شست‌وشوی
جزء به جزء
آنزیم‌ها پروتئین‌های مولکولی هستند که واکنش‌های بیوشیمیایی را در یک بازه زمانی کوتاه
تسریع می‌بخشند. آنزیم‌های متداول در صنعت نساجی شامل آلفا آمیلازها ، پروتئازها ،
کاتالازها و سلولازها هستند.
آنزیم‌های مونو تنها یک جزء دارند و در واکنش دقیق هستند. طیف محصولات Denimax در این گروه قرار دارد.
مزایای
سلولاز (شست‌وشوی آنزیم) نسبت به پوکه (سنگشویی)
بیشترین
کاربرد سلولازها (سلولازهای خنثی و اسیدی) جایگزینی سنگ‌های پوکه در فرایند "سنگشویی" (برای تولید لباس‌های جین کهنه نما یا به اصطلاح سنگشور استفاده می‌شوند)، است. برخی
از مزایای شست‌وشوی آنزیمی عبارت‌اند از:
.استفاده از سلولاز به جای سنگ‌های پوکه از آسیب های ناشی از سایش ایجاد شده بر روی ماشین لباسشویی و لباس جلوگیری می‌کند ، مشکل دفع سنگ‌های استفاده شده را برطرف می‌کند و کیفیت پساب را بهبود می‌بخشد
از
آنجایی که دیگر سنگ اضافه نمی‌شود ،می‌توان تا 50% بارگذاری پارچه داخل ماشین را
افزایش داد. متناسب با اثر تکمیلی موردنظر، ممکن است مخلوطی از سلولازها و پوکه
استفاده شود، که باعث ضعیف شدن الیاف سطحی شده و بعداً در صورت قرار گرفتن در معرض
سایش پارچه به پارچه یا سایش پارچه به سنگ ، از بین می‌روند. دما و Ph مورد استفاده باید متناسب با
نوع سلولاز استفاده شده باشد. برای شست‌وشوی ترکیبی آنزیمی سنگ ، سلولاز اسیدی و
سلولاز خنثی در بازار موجود است.
سنگ‌های
پوکه در سطح الیاف موثر هستند اما سلولازها در داخل الیاف نیز تاثیر می‌گذارند.
روند معمول شست‌وشوی آنزیمی به شرح زیر است:
فرآیند
شست‌وشوی آنزیمی
سلولاز
اسیدی: این آنزیم ها تحت شرایط Ph، 4.5-5.5
و دمای 50-60 درجۀ سانتی گراد استفاده می‌شوند. در ابتدای فرایند آنزیمی،
تاثیرات منفی بر مقاومت کششی کالا قابل مشاهده است. استفاده از سلولازهای اسیدی ، مشکل
رنگ گرفتن پشت پارچه را تشدید می‌کند به این صورت که رنگزای ایندیگو از آستر و نخ‌های
پود جدا شده و باعث رنگ گرفتن پشت پارچه می‌شوند.
سلولاز
خنثی: سلولاز خنثی در شست‌وشوی جین تحت شرایط Ph، 6-7 و دمای 50 تا 60 درجۀ سانتی گراد اعمال می‌شود. در مقایسه
با سلولازهای اسیدی ، سلولازهای خنثی تأثیر منفی کمتری بر مقاومت کششی منسوج دارند.
برای خاصیت سایشی بهتر سطح ، مقادیر بیشتری از سلولاز خنثی لازم است.
به
طور معمول دوز آنزیم 2 تا 4 گرم در لیتر کافی است. به طور کلی، رنگ کالاهای شسته
شده با آنزیم یکنواخت‌تر هستند، به ویژه زمانیکه از سنگ استفاده نشود. از آنجا
که سلولازها فقط روی سلولز تاثیر می‌گذارند ،لازم است که قبل از اعمال سلولاز،
آهار یا ناخالصی‌های دیگر از روی پارچه زدوده شوند.
سلولاز
خنثی در حال حاضر کاربرد گسترده‌تری در شست‌وشوی جین نسبت به سلولاز اسیدی دارند. دلیل
این امر این است که تمایل رنگ ایندیگو به رسوب گذاری مجدد در سطح الیاف در محیط اسیدی
بسیار بیشتر از محیط خنثی است.
ترجمه:
دپارتمان نساجی آرمان شیمی افروز
مرجع:
coats.com