ثبات رنگ

ثبات رنگی اصطلاحی­ست که در رنگرزی منسوجات به کار می­‌رود. این اصطلاح معمولاً در زمینۀ لباس استفاده می­‌شود. اولین بار واژه colorfast در سال 1916 استفاده شد.

مقاومت رنگ پارچه­‌ها در برابر محو شدن یا پس دادن رنگ تحت شرایط مختلف مانند نور ، شستشو ، آب ، عرق بدن، سایش ، اسید ، قلیا، پرس گرم ، سفید کننده و غیره را ثبات رنگ می‌­نامند.

استانداردهای تست ثبات رنگ در نساجی:

1. انجمن متخصصین رنگرزها و نقاش­‌ها (SDC)

2. انجمن شیمیدانان و رنگرزان نساجی آمریکا (AATCC).

3. سازمان بین المللی استاندارد (ISO)

4. سازمان بین المللی منسوجات پشمی (IWTO).

عوامل موثر بر ثبات مواد رنگزا:

1.     ساختار مولکولی مادۀ رنگزا: هرچه سایز مولکولی مادۀ رنگزا بزرگتر باشد، محکم تر داخل زنجیرهای پلیمری قرار گرفته و در نتیجه ثبات بهتری دارد.

2.     نحوۀ اتصال رنگ به الیاف یا شکل فیزیکی موجود.

3.      میزان رنگ موجود در الیاف : عمق رنگ، بدین صورت که شیدهای عمیق ثبات کمتری نسبت به شیدهای روشن دارند.

4.     ماهیت شیمیایی الیاف: به عنوان مثال ، الیاف سلولزی رنگرزی شده با رنگهای راکتیو یا خمی دارای ثبات خوبی هستند. الیاف پروتئینی رنگرزی شده با رنگ­های اسیدی و راکتیو  پایداری خوبی دارند و غیره. بنابراین سازگاری رنگزا با الیاف بسیار مهم است.

5.     وجود دیگر مواد شیمیایی

6.     شرایط واقعی حین قرارگیری در معرض نور.

انواع مختلف ثبات رنگ:

1. ثبات رنگ در برابر شستشو

2. ثبات رنگ در برابر نور

3. ثبات رنگ در برابر سایش

4. ثبات رنگ در برابر تعریق (اسیدی / قلیایی)

5. ثبات رنگ در برابر بزاق

6. ثبات رنگ در برابر آب (داغ/سرد)

7. ثبات رنگ در برابر آب دریا

9. ثبات رنگ در برابر آب کلردار

10. ثبات رنگ در برابر سفیدگری (H2O2 / Hypochlorate)

11. ثبات رنگ دربرابر قلیا

12. ثبات رنگ در خشک شویی

13. ثبات رنگ در پرس گرم

ارزیابی ثبات رنگ:

1. تغییر در رنگ نمونۀ مورد آزمایش ، یعنی محو شدن رنگ.

2. پس دادن رنگ به نمونۀ سفیدی که در طول آزمایش با نمونۀ موردنظر در تماس است.

روش‌­های ارزیابی ثبات رنگ:

1. ارزیابی بصری (بر اساس مقیاس خاکستری)

2. ارزیابی اتوماتیک (با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر)

مقیاس خاکستری:

نحوۀ ارزیابی منسوجات رنگ شده با مقیاس خاکستری:

با استفاده از مقیاس خاکستری ، تضاد رنگ قبل و بعد آزمایش پارچه های رنگ شده، با 9 جفت تضاد رنگ در مقیاس خاکستری مقایسه می­‌شود.

رتبه بندی مقیاس خاکستری:

در روش دوم از ابزاری به نام اسپکتروفوتومتر (که در جدول 1 با ΔE نشان داده شده است) برای درجه بندی منسوجات استفاده می­شود. در این روش هم درجه بندی براساس مقیاس خاکستری است که به رایانه داده می­شود، اما درجه بندی با استفاده از ΔE انجام می­گیرد؛ به همین دلیل می­توان به راحتی از خطا و انحرافات انسانی جلوگیری کرد.

درجه بندی اسپکترومتر مقیاس خاکستری براساس ΔE 

ترجمه: دپارتمان نساجی آرمان شیمی افروز

منبع: Textilestudycenter.com/ Nasaji.com