در ابتدا اگر به طبقه بندی رنگ‌های راکتیو بر اساس واکنش پذیری
آنها نگاه کنیم، سه نوع رنگ راکتیو را خواهیم یافت:
رنگ‌های راکتیو گرم
رنگ‌های راکتیو متوسط
رنگ‌های راکتیو سرد
رنگ‌های راکتیو گرم کمترین واکنش پذیری را دارند و برای رنگرزی
به دمای 90-60 درجه سانتیگراد نیاز دارند. آنها همچنین برای رنگرزی به محیط قلیایی
شدید نیاز دارند.
رنگ‌های راکتیو متوسط دارای واکنش پذیری متوسطی هستند و برای
رنگرزی به دمای 60-40 درجه سانتیگراد نیاز دارند.محیط مناسب آنها برای رنگرزی، قلیایی
ملایم است.
و رنگ‌های راکتیو سرد بیشترین واکنش پذیری را داشته و برای
رنگرزی فقط به دمای 25-50 درجه سانتیگراد نیاز دارند. لازمه تثبیت آنها استفاده
از مواد قلیایی ضعیف است.
اکنون که با شرایط دمایی اولیه برای رنگرزی با رنگ‌های راکتیو
آشنا شدیم. به بیان چند قاعده کلی دربارۀ دما می‌پردازیم.
سرعت واکنش در طول رنگرزی به شدت به دما بستگی دارد. اگر
رنگ های Procion MX را در آب جوش اضافه کنید، رنگ ها قبل از تماس با الیاف شروع
به واکنش می‌کنند، بنابراین، شید نهایی بسیار کمرنگ تر از نیازها یا انتظارات شما
خواهد بود. به همین دلیل مخلوط کردن رنگ داخل آب در دمای اتاق قبل از رنگرزی بسیار
مهم است. اگر پس از افزودن رنگ و خاکستر سودا ، دما در35 درجه سانتیگراد ثابت نگهداری
شود، رنگرزی ظرف چند ساعت به پایان می‌رسد. اما اگر دما 15 درجه سانتیگراد باشد،
ممکن است دو یا سه روز هم حتی برای تکمیل رنگرزی کافی نباشد.
برای رنگ های Procion
MX، حداقل در هنگام رنگرزی، دما را
در 20 درجه سانتیگراد نگه دارید. اگر بخاری ندارید می توانید از یک ورق ضد آب یا یک
پتوی برقی برای حفظ دما استفاده کنید.
سرعت هیدرولیز رنگ‌های Procion MX،(یعنی سرعت
واکنش رنگزا با آب به جای الیاف) با افزایش دما تا 10 درجه سانتیگراد، تقریبا سه
برابر افزایش می‌یابد. بنابراین اگر مجبورید
رنگ را بعد از مخلوط کردن در آب نگهداری کنید، به جای نگهداری در دمای اتاق، آن را
در دمای 4 درجه سانتیگراد داخل یخچال نگهداری کنید.
اگر از رنگ‌هایی با واکنش پذیری کمتر مانند Drimarene K یا Cibacron F استفاده می‌کنید،
دما باید بالاتر باشد. رنگ‌ها برای واکنش خود، به حرارت بیشتری نیاز دارند. بهترین
کار این است که سعی کنید دما را در حداقل 27 درجه سانتیگراد نگه دارید. شما می‌توانید
دمای بهینه رنگ‌های مختلف را بر اساس واکنش پذیری آنها پیدا کنید.
دمای پایین برای رنگ‌های راکتیو باعث ایجاد شیدکم رنگ‌تر پس
از رنگرزی می‌شود. حالا فکر کنید که هیچ دستگاه یا هیتری برای افزایش دما ندارید.
اگر دمای اتاق شما 20 درجه سانتیگراد یا نزدیکتر به آن باشد، رنگ‌ها را (به همراه
مواد تعونی رنگرزی) یک شب یا شاید به مدت 48 ساعت در کانتینر نگه دارید.
حال، اگر در اتاقی با تهویه مطبوع هستید و دما کمتر از حد نیاز
است، حمام رنگ را با یک کیسه پلاستیکی یا در صورت امکان با یک پتوی برقی بپیچید. این
روش مشکل شما را حل می‌کند. می‌توانید حمام رنگ پیچیده شده را جلوی نور مستقیم
خورشید نیز قرار دهید.
پس از رنگرزی، حمام رنگ را داخل آون قرار دهید تا گرم بماند
در اینصورت اگر حمام رنگ را داخل آن با محیط
بسته قرار دهید، رنگرزی ادامه می‌یابد. راه حل دیگر این است که حمام رنگ خود را روی
آبگرمکن قرار دهید .
استفاده از مایکروویو راه حل دیگری است. اما ابتدا باید
مراقب برخی چیزها باشید. هیچ فلزی را درگیر نکنید و همچنین اجازه ندهید مواد خشک
شوند زیرا باعث سوختن مواد می‌شود. ظرف را با یک کیسه پلاستیکی بپیچید و در حین
گرم شدن با دقت مراقب مایکروویو باشید. اگر پلاستیک به سمت بالا رفت، باید مایکروویو
را متوقف کنید. قبل از داخل مایکروویو قرار دادن حمام رنگرزی، اجازه دهید تا کمی
پارچه داخل رنگ خیس بخورد زیرا حرارت دادن در مایکروویو بسیار سریع است و ممکن است
رنگرزی حلقه‌ای اتفاق بیوفتد، به این صورت
که پارچه در بیرونی ترین لایه بیشتر و در داخلی ترین لایه کمتر رنگ می‌شود.
وجود رطوبت برای جلوگیری از سوختن پارچه لازم است. اجازه
ندهید محلول موجود در حمام رنگ به سرعت خشک شود. برای رنگرزی مناسب پارچه باید به
مدت کافی داخل محلول بماند . اگر رنگ‌ها روی پارچه کاملا خشک شوند، واکنش بین رنگ
و الیاف متوقف می‌شود پس وجود مقدار رطوبت لازم است.
ترجمه: دپارتمان نساجی آرمان شیمی افروز
مرجع: